MIT araştırmacıları, amigdalada dopaminin korku anılarının bastırılmasını nasıl tetiklediğini ortaya koydu
Travmaya bağlı anıların nasıl silindiği ya da bastırıldığı, psikiyatrik hastalıkların tedavisi açısından hayati bir soru. MIT’den Susumu Tonegawa ve ekibinin Nisan 2025’te PNAS’te yayımladığı yeni çalışmaya göre, beyinde korkuyla ilişkili anıları bastıran süreç dopaminle başlatılıyor. Bu dopamin sinyali, amigdalanın özel bir alt bölgesinde yer alan nöronları etkileyerek korkunun artık geçerli olmadığını beyne bildiriyor.
Korkuyu unutmak da bir öğrenme şekli
Korku koşullanması, canlıların hayatta kalmasını sağlayan önemli bir mekanizma. Ancak bu mekanizmanın devre dışı kalması gereken zamanlar da vardır. Korkunun artık geçerli olmadığı bir durumda, beynin yeni bir öğrenme süreciyle bu korkuyu bastırması gerekir. Bu sürece “korku söndürme (fear extinction)” adı verilir.
Yeni araştırma, bu söndürme sürecinin amigdalanın basolateral bölgesinde (BLA) yer alan ve ödülle ilişkilendirilen Ppp1r1b+ nöronlar sayesinde gerçekleştiğini gösterdi. Bu hücreler, orijinal korku belleğini taşıyan Rspo2+ nöronların aktivitesini baskılayarak yeni bir korkusuzluk belleği oluşturuyor.
Dopamin nereden geliyor, nereye gidiyor?
Araştırmacılar, bu süreci başlatan biyokimyasal sinyalin ventral tegmental alan (VTA) adlı beyin bölgesinden gelen dopamin salınımı olduğunu gösterdi. VTA’daki dopamin nöronlarının, korku beklentisinin gerçekleşmediği anda (örneğin bir şok gelmesi beklenirken gelmediğinde) aktif hale geldiği gözlemlendi.
Yapılan anatomik haritalama ve optogenetik deneylerle, dopaminin Rspo2+ ve Ppp1r1b+ nöronlara ayrı ayrı projeksiyonlar gönderdiği, yani farklı VTA nöron gruplarının bu iki nöron türünü ayrı ayrı hedeflediği gösterildi.
Bu ayrışma, ödül ve ceza ile ilgili sinirsel yolların beyin içinde topografik olarak farklı şekillerde düzenlendiğini ortaya koyuyor.
Dopamin reseptörleriyle öğrenme başlatılıyor
Araştırmacılar ayrıca BLA içindeki bu iki nöron tipinde farklı dopamin reseptörlerinin bulunduğunu gösterdi. Ppp1r1b+ nöronlar özellikle D1 tipi dopamin reseptörlerini yüksek düzeyde taşıyor ve bu reseptörler uyarıldığında nöronal aktivite artıyor. Bu sayede yeni bir bellek izi oluşuyor: korkunun bastırıldığı, güvenli bir bağlam belleği.
Bu dopamin sinyali, öğretici bir sinyal (teaching signal) gibi işliyor. Şok gibi olumsuz bir uyaranın beklendiği ama gelmediği durumlarda devreye girerek beynin yeni bir öğrenme başlatmasını sağlıyor.
Korkunun geri dönmesi dopaminle mümkün mü?
İlginç biçimde araştırma, dopaminin sadece korkuyu bastırmakla kalmadığını, tekrar aktif hale gelmesini de sağlayabildiğini gösterdi. Eğer dopamin, korku belleğiyle ilişkili Rspo2+ nöronlara gönderilirse, korku yeniden tetiklenebiliyor. Bu durum, TSSB gibi hastalıklarda neden korkunun kendiliğinden geri dönebildiğini anlamada kritik bir ipucu sunuyor.
Sonuç
Bu çalışma, dopaminin yalnızca ödül beklentisini değil, korkunun unutulmasını da düzenlediğini ortaya koyarak nörobilimde önemli bir boşluğu dolduruyor. Dopaminin BLA’daki farklı nöron gruplarına farklı zamanlamalar ve yollarla ulaşması, beynin korku-söndürme sisteminin ne kadar hassas ve hedefli olduğunu gösteriyor.
Ayrıca, TSSB ve anksiyete bozuklukları gibi hastalıkların tedavisinde dopamin sistemini hedef alan yeni yaklaşımlar için potansiyel bir yol açıyor. Çalışmanın kaynağına buradan ulaşabilirsiniz.
Daha fazla içerik için biosscope.